पुरुषोत्तम पाठ

ॐ सहस्त्रशीर्षा पुरुषः सहस्राक्षः सहस्त्रपात् स भूमि सर्वत स्पृत्वाऽत्यतिष्ठहशाङ्गलम्॥पुरुष एवेद  सर्वं यद्भूतं यच्च भाव्यम् उतामृतत्वस्येशानो यदन्नेनातिरोहति॥एतावानस्य महिमातो ज्यायाँश्च पूरुषः पादोऽस्य विश्वा भूतानि त्रिपादस्यामृतं दिवि॥त्रिपादूर्ध्व उदैत्पुरुषः पादोऽस्येहाभवत् पुनः ततो विष्वङ् व्यक्रामत्साशनानशने अभि॥ततो विराडजायत विराजो अधि पूरुषः स जातो अत्यरिच्यत पश्चाद्भूमिमथो पुरः॥तस्माद्यज्ञात् सर्वहुतः सम्भृतं पृषदाज्यम् प स्ताँश्चक्रे वायव्यानारण्या ग्राम्याश्च ये॥तस्माद्यज्ञात् सर्वहुत ऋचः सामानि जज्ञिरे सि जज्ञिरे तस्माद्यजुस्तस्मादजायत॥तस्मादश्वा अजायन्त ये के चोभयादतः गावो ह जज्ञिरे तस्मात्तस्माज्जाता अजावयः॥तं यज्ञं बर्हिषि प्रौक्षन् पुरुषं जातमग्रतः तेन देवा अयजन्त साध्या ऋषयश्च ये॥यत्पुरुषं व्यदधुः कतिधा व्यकल्पयन् मुखं किमस्यासीत् किं बाहू किमूरू पादा उच्यते॥ ब्राह्मणोऽस्य मुखमासीबाहू राजन्यः कृतः ऊरू तदस्य यद्वैश्यः पद्याः शूद्रो अजायत॥ चन्द्रमा मनसो जातश्चक्षोः सूर्यो अजायत श्रोत्राद्वायुश्च प्राणश्च मुखादग्निरजायत॥नाध्या आसीदन्तरिक्षः शीष्णों द्यौः समवर्तत  ये पदव्या भूमिर्दिशः श्रोत्रात्तथा लोकाँ २ अकल्पयन्॥यत्पुरुषेण हविषा देवा यज्ञमतन्वत वसन्तोऽस्यासीदाज्यं ग्रीष्म इध्मः शरद्धविः॥ सप्तास्यासन् परिधयस्त्रिः सप्त समिधः कृताः देवा यद्यज्ञं तन्वाना अबनन् पुरुषं पशुम्॥यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवास्तानि धर्माणि प्रश्चमान्यासन् ते ह नाकं महिमानः सचन्त यत्र पूर्वे साध्याः सन्ति देवाः॥

॥पुरुषसूक्तं सम्पूर्णम्॥