॥ हवन कुण्ड पूजन॥
ब्रह्माण के द्वारा कुण्ड में पंचभू संस्कार किये जाने के उपरान्त कर्ता और उसकी पत्नी कुण्ड के पश्चिम भाग में पूर्व दिशा की ओर मुख करके आसन पर बैठे आचार्य कुण्ड का पूजन निम्न क्रम द्वारा कर्ता से करावें, सर्व प्रथम कुण्ड के ऊपर वाली मेखला में अक्षतपुंज पर सुपाड़ी रखवाकर निम्न मन्त्र का आचार्य उच्चारण करें॥
॥ विष्णु आवाहन मन्त्र॥
ॐ इदम् विष्णुर् विचक्रमे त्रेधा निदधे पदम् समूढ मस्य पा गुँग सुरे स्वाहा॥
॥ॐ भूर्भुवः स्वः विष्णवे नमः, विष्णुमावाहयामि स्थापयामि॥
॥ब्रह्मा आवाहन मन्त्र॥
ॐ ब्रह्म यज्ञानं प्रथमं पुरस्ता द्विसी मतः सुरु चो वेन आवः स बुध्न्या उपमा अस्य विष्ठाः सतश्च योनि मसतश्च विवः॥
॥ ॐ भूर्भुवः स्वः ब्रह्मणे नमः, ब्रह्माणमावाहयामि स्थापयामि॥
॥ रुद्र आवाहन मन्त्र॥
ॐ नमस्ते रुद्र मन्यव उतोत इषवे नमः बाहुभ्या मुत ते नमः॥
॥ ॐ भूर्भुवः स्वः रुद्राय नमः रुद्रमावाहयामि स्थापयामि॥
॥ गौरी आवाहन मन्त्र॥
ॐ अम्बे अम्बिके ऽम्बालिके न मा नयति कश्चन ससस्त्यश्वकः सुभद्रिकां काम्पीलवा सिनीम्॥
॥ ॐ भुर्भूवः स्वः गौर्यै नमः गौरीमावाहयामि स्थापयामि॥
॥ कण्ठे आवाहन मन्त्र॥
ॐ नीलग्रीवाः शितिकण्ठा दिव गुँग रुद्रा उपश्रिताः तेषा गुँग सहस्त्र योजनेऽव धन्वनि तन्मसि॥
॥ॐ कण्ठे नमः कण्ठमावाहयामि स्थापयामि॥
॥ नाभि आवाहन मन्त्र॥
ॐ नार्भिर्मे चित्तं विज्ञानं पायुर्मेऽपचितिर्भसत् आनन्द नन्दा वाण्डौ मे भगः सौभाग्यं पसः जङ्घाभ्यां पद्धयां धर्म्माऽस्मि विशि राजा प्रतिष्ठितः॥
॥ ॐ नाभ्यै नमः नाभिमावाहयामि स्थापयामि॥
॥ कुण्ड योनि पूजन॥
ॐ क्षत्रस्य योनि रसि क्षत्रस्य नाभि रसि मा त्वाहि गुँग सीन्मा माहि गुँग सीः॥
॥ॐ कुण्डयोन्ये नमः गन्धाक्षतं पुष्पं समर्पयामि॥
॥ वास्तु पूजन॥
ॐ वास्तोस्पते प्रतिजानी ह्यस्मान् स्वावेशो अनमीवो भवानः यत्वे महे प्रति तन्नो जुषस्व शन्नो अस्तु द्विपदे शं चतुष्पदे॥
॥वास्तु पुरुषाय नमः गंधाक्षतं पुष्पं समर्पयामि॥
॥ चारों वेदों का पूजन॥
ॐऋग्वेदं स्थापयेद् पूर्वें, यजुर्वेदं च दक्षिणे।
पश्चिमे सामवेदं च, उत्तरे च अथर्वणम्॥
॥चतुर्वेदेभ्यो नमः गन्धाक्षतं पुष्पं समर्पयामि॥
॥ अग्नि स्थापनम्॥
ॐ अग्निं दूतं पुरोदधे हव्यवाह मुपब्रुवे देवाँ२ ऽआ सादयादिह॥
॥ श्रृव पर मौली बान्ध लेवें॥
अवाह् वयाम्यहं देवं स्त्रुवं शेवधि मुत्तमम्।
स्वाहा कार स्वधाकार वषट् कार समन्वितम्॥
॥ घृताहुतिः॥
ॐ प्रजापतये स्वाहा। इदं प्रजापतये, इदं न मम॥
ॐ इन्द्राय स्वाहा। इदमिन्द्राय, इदं न मम॥
ॐ अग्नये स्वाहा। इदमग्नये, इदं न मम॥
ॐ सोमाय स्वाहा। इदं सोमाय, इदं न मम॥
ॐ भूः स्वाहा। इदं मग्नये, इदं न मम॥
ॐ भुवः स्वाहा। इदं वायवे, इदं न मम॥
ॐ स्वः स्वाहा। इदं सूर्याय, इदं न मम॥
॥ अग्नि पूजनम्॥
॥ ध्यानम्॥
ॐ चत्वारि श्रृङ्गात्रयोऽअस्य पादा द्वे शीर्षे सप्त हस्तासोऽअस्यत्रिधा बद्धो वृष भो रोरवीति महादेवो मर्त्या२ऽआविवेश॥
॥ॐ भूर्भुवः स्वः अग्ने वैश्वानर शांण्डिल्य गोत्र साण्डिला सित देवलेति त्रिपुरान्वित भूमिमातः वरुणपितः मेषध्वज प्राङमुख मम संमुखो भव॥
ॐ कनकायै नमः,ॐ रक्तायै नमः, ॐ कृष्णायै नमः, ॐ उद्गारिण्यै नमः, ॐ उत्तरमुखे सुप्रभायै नमः,ॐ बहु रूपायै नमः, ॐ अतिरिक्तायै नमः॥ अग्नये नमः गन्धाक्षतं पुष्पं समर्पयामि॥
॥ अग्नि प्रार्थना॥
हिरण्य वर्णम मलं समृद्धं विश्वतो मुखम्।
त्वं मुखं सर्व देवानां सप्तार्चिर मित द्युते॥
॥ॐ आगच्छ भगवान् अग्ने यज्ञेऽस्मिन् सन्निधौभव॥
॥ नवग्रह होमः॥
सूर्या भगवान के लिए अर्क का समिधा से हवन करें।
ॐ आकृष्णेन रजसा वर्त्तमानो निवेशयन्नमृत मर्त्यञ्च हिरण्ययेन सविता रथेना देवो याति भुवनानि पश्यन् स्वाहा॥ इदं सूर्याय नमः स्वाहा॥
चन्द्रमा भगवान के लिए पलाश का समिधा से हवन करें।
ॐ इमन्देवा असपत्न गुंग सुवध्वं महते क्षत्राय महते ज्येष्ठयाय महते जानराज्य येन्द्रस् येन्द्रियाय इमममुष्य पुत्रम मुष्यै पुत्रमस्यै ब्विश एष वोऽमी राजा सोमो ऽस्माकं ब्राह्मणाना गुंग राजा स्वाहा॥ इदं चन्द्राय नमः स्वाहा॥
मंगल भगवान के लिए खदिर का समिधा से हवन करें।
ॐ अग्निर् मूर्द्धा दिवः ककुत्पतिः पृथिव्याऽअयम् अपा गुंग रेता गुंग सि जिन्वति स्वाहा॥ इदं कुजाय नमः स्वाहा॥
बुधा भगवान के लिए अपामार्ग का समिधा से हवन करें।
ॐ उद् बुद्धय स्वाग्ने प्रतिजागृ हित्व मिष्टा पूर्ते स गुंग सृजेथा मयञ्च अस्मिन्त् सधस्थे अद्धयुत्त रस्मिन् विश्वेदेवा यजमानश्च सीदत्तस्वाहा॥ इदं बुधाय नमः स्वाहा॥
बृहस्पति भगवान के लिए पिप्पल का समिधा से हवन करें।
ॐ बृहस्पतेऽतिय दर्य्यो अर्हाद्यु मद्विभाति क्रतु मज्जनेषु यद्दीद यच्छ वसऽऋत प्रजातत दस्मासु द्रविणन् धेहि चित्रम् स्वाहा॥ इदं बृहस्पतये नमः स्वाहा॥
शुक्र भगवान के लिए औदुम्बर का समिधा से हवन करें।
ॐ अन्नात्परि स्त्रुतो रसम् ब्रह्मणा व्यपिबत्क्षत्रं पयः सोमं प्रजापतिः ऋतेन सत्यमिन्द्रियं विपान गुंग शुक्र मन्वंस इन्द्रस्येन्द्रिय मिदं पयोमृतं मधु स्वाहा॥ इदं शुक्राय नमः स्वाहा॥
शनि भगवान के लिए शमी का समिधा से हवन करें।
ॐ शन्नो देवी रभिष्टय आपो भवन्तु पीतये शंन्नो रभिस्त्र वन्तु नः स्वाहा॥ इदं शनैश्चराय नमः स्वाहा॥
राहु भगवान के लिए दूर्व्वा से हवन करें।
ॐ कया नश्चित्र आभुव दूती सदावृधः सखा कया शचिष्ठया वृता स्वाहा॥ इदं राहवे नमः स्वाहा॥
केतु भगवान के लिए कुश से हवन करें।
ॐ केतुं कृष्वन्न केतवे पेशोमर्य्या अपेशसे समुषद्भि रजायथाः स्वाहा॥ इदं केतुभ्यः नमः स्वाहा॥
॥होम॥
विश्वेभ्यो देवेभ्यः स्वाहा, इदं विश्वेभ्यो देवेभ्यः
विष्णवे नमः स्वाहा, इदं विष्णवे
अष्टवसुभ्यः स्वाहा, इदं अष्टवसुभ्यः
वरुणाय स्वाहा, इदं वरुणाय
अजैकपदे स्वाहा, इदं अजैकपदे
अहिर्बुध्न्याय स्वाहा, इदं अहिर्बुध्न्याय
पूष्णे स्वाहा, इदं पूष्णे
अश्विभ्यां स्वाहा, इदं अश्विभ्याम्
यमाय स्वाहा, इदं यमाय
अग्नये स्वाहा, इदं मग्नये
प्रजापतये स्वाहा, इदं प्रजापतये
सोमाय स्वाहा, इदं सोमाय
रुद्राय स्वाहा, इदं रुद्राय
अदितये स्वाहा, इदं मदितये
बृहस्पतये स्वाहा, इदं बृहस्पतये
सर्पेभ्यः स्वाहा, इदं सर्पेभ्यः
पितृभ्यः स्वाहा, इदं पितृभ्यः
भगाय स्वाहा, इदं भगाय
अर्यभ्णे स्वाहा, इदं अर्यम्णे
सवित्रे स्वाहा, इदं सवित्रे
विश्वकर्मणे स्वाहा, इदं विश्वकर्मणे
वायवे स्वाहा, इदं वायवे
इन्द्राग्नीभ्यां स्वाहा, इदं इन्द्राग्नीभ्याम्
मित्राय स्वाहा, इदं मित्राय
इन्द्राय स्वाहा, इदं इन्द्राय
अग्नये स्वाहा, इदं मग्नये
यमाय स्वाहा, इदं यमाय
निर्ऋतये स्वाहा, इदं निर्ऋतये
वरुणाय स्वाहा, इदं वरुणाय
वायवे स्वाहा, इदं वायवे
सोमाय स्वाहा, इदं सोमाय
ईशानाय स्वाहा, इदं ईशानाय
ब्रह्मणे स्वाहा, इदं ब्रह्मणे
अनन्ताय स्वाहा,इदं अनन्ताय
ॐ त्र्यम्वकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टि वर्द्धनम् उर्वारुक मिव बन्धनान् मृत्योर् मुक्षीय मामृतात् स्वाहा॥
अग्नये स्विष्टकृते स्वाहा, इदं मग्नये स्विष्टकृते
भूः स्वाहा, इदं भूः
भुवः स्वाहा, इदं भुवः
स्वः स्वाहा, इदं स्वः
प्रजापतये स्वाहा,इदं प्रजापतये
॥ सर्वप्रायश्चित संज्ञक पञ्चवारुण होमः॥
ॐ त्वन्नो अग्ने वरुणस्य विद्वान् देवस्य हेडो अव यासि सीष्ठाः यजिष्ठो व्वह्नितमः शोशुचानो व्विश्वा द्वेषा गुंग सि प्रमु मुग्ध्यस्मत् स्वाहा॥ इदं मग्नी वरुणाभ्याम्॥
ॐ स त्वन्नो अग्ने वमो भवोती नेदिष्टो अस्या उषसो व्युष्टौ अवयक्ष्य नो वरुण गुग रराणो व्वीहि मृडीक गुगं सहवो नऽ एधि स्वाहा॥ इदं मग्नी वरुणाभ्याम्॥
ॐ अयाश्चाग्नेस्य नभि शस्तिपाश्च सत्वमित्व मया ऽअसि अयानो यज्ञं वहास्ययानो धेहि भेषज गुंग स्वाहा॥ इदं भग्नये अयसे॥
ॐ ये ते शतं वरुण ये सहस्त्रं यज्ञियाः पाशा वितत्ता महान्त तेभिर्न्नो अद्य सवितोत विष्णुर् विश्वे मुञ्चन्तु मरुतः स्वर्क्काः स्वाहा॥
ॐ उदुत्तमं व्वरुण पाशमस्म दवाधमं व्विमध्यम गुंग श्रथाय अथा व्वयमादित्य व्रते तवानागसो ऽअदितये स्याम स्वाहा॥ इदं वरुणायादित्या याऽदितये॥
॥ बलिदानम्॥
ॐ तत्सद अद्य अमुक गोत्रः अमुक शर्म्मा अहम कृतस्य अमुक यज्ञ कर्मणः साङ्गता सिद्धयर्थं दश दिक्पाल पूर्वकम् आदित्यादि नवग्रहादि एवं आवाहित प्रतिष्ठापित देवताभ्यो बलिदानञ्च करिष्ये॥
जिस क्रम से पूजन तथा हवन किया गया हो उसी क्रम से देवताओं को बलिदान देवें(दीपक,उड़द,माष,दही के ऊपर दीपक रखकर)
भगवन गणेश हेतु :-
ॐ गणानान्त्वा गणपति गुँग हवामहे प्रियाणान्त्वा प्रियपति गुँग हवामहे निधीनान्त्वा निधिपति गुँग हवामहे वसोमम आहम जानि गर्ब्भ धमात्व मजासि गर्ब्धम्॥
ॐ भूर्भुवः स्वः गणपतिं साङ्गाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं बलिं गृहान मम स कुटुम्बस्य सपरिवारस्य यजमानस्या अभ्युदयं कुरु, आयुः कर्त्ता क्षेमकर्ता शान्ति कर्ता पुष्टिकर्ता तुष्टिकर्ता निर्विध्न कर्ता वरदो भवः, अनने बलिदानेन गणपतिः प्रीयतां न मम॥(एक आचमन छोड़ दें)
भगवति गौर्यादि मातृका :-
ॐ आयं गौः पृश्निर क्रमीद सदन् मातरं पितरं च प्रयन्त्स्वः॥
ॐ भूर्भुवः स्वः गौर्याद्यावाहित मातृकाभ्यः साङ्गाभ्यः सपरिवारभ्यः सायुधाभ्यः सशक्तिकाभ्य इमं सदीपम् बलिं गृह्वीत, मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य यजमानस्या अभ्युदयं कुरुत, आयुः कर्त्र्यः क्षेमकर्त्र्यः शान्तिकर्त्र्यः पुष्टिकर्त्र्यः तुष्टिकत्र्यः वरदा भवत, अनेन बलिदानेन गौर्याद्यावाहित मातरः प्रीयातां न मम॥(एक आचमन छोड़ दें)
नवग्रह बलिदान :-
ॐ ग्रहा ऽऊर्जाहुत योव् यन्तो विप्रायमतिम् तेषां व्विशिप्प्रियाणां वोह मिष मूर्ज्ज गुँग समग्ग्रभ मुपयाम गृहीतो सीन्द्रा यत्वा जुष्ट्टङ् गृहणाम्म्येषते योनिरिन्द्रा यत्त्वा जुष्ट्टतमम्॥
ॐ भूर्भुवः स्वः आदित्याद्या वाहित देवताभ्यः साङ्गेभ्यः सपरिवारेभ्यः सायुधेभ्यः सशक्तिकेभ्यः इमं बलिं गृह्वीत, मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य अभ्युदयं कुरुत, आयुकर्तारः क्षेमकर्तारः शन्तिर्तारः पुष्टिकर्तारः तुष्टिकर्तारः वरदा भवत, अनेन बलिदानेन सूर्यादि नवग्रह देवाः प्रीयतां न ममः॥(एक आचमन छोड़ दें)
दिक्पाल बलिदान :-
ॐ भूर्भुवः स्वः इन्द्राय नमः, अग्नये नमः, यमाय नमः, निर्ऋतये नमः, वरुणाय नमः, वायवे नमः, सोमाय नमः, ईश्वराय नमः, ब्रह्मणे नमः, अनन्ताय नमः, इन्द्रादि दिक्पाल देवताभ्यो नमः साङ्गाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमंबलिं गृहाण,मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य अभ्युदयं कुरुत, आयुकर्ता क्षेमकर्ता शान्तिकर्ता पुष्टिकर्ता तुष्टिकर्ता वर दो भवः, अनेनबलिदानेन इन्द्रादि दिक्पाल देवता प्रीयतां न ममः॥(एक आचमन छोड़ दें)
ॐ नहि स्पशमवि दन्नन्यम स्मद्वै श्वानरात्परऽएता रमग्ने एमेनम वृधान्न मृता ऽअमर्त्त्यं व्वैश्वानरं क्षैत्रजित्याय देवाः॥
ॐ भूर्भुवः स्वः भूत प्रेत पिशाच डाकिनी शाकिनी सहितं क्षेत्रपाल देवताभ्यो गन्धाक्षतं पुष्पं धूप दीप नैवेधं दक्षिणां च समर्पयामि॥
ॐ भूर्भुवः स्वः क्षेत्रपालाय साङ्गाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं सदीपम् बलिदानं समर्पयामि, भो भो क्षेत्रपाल इमं बलिं गृहाण मम सकुटुम्बस्य सपरिवारस्य यजमानस्या अभ्युदयं कुरु, आयुः कर्ता क्षेमकर्ता शान्ति कर्ता पुष्टिकर्ता तुष्टि कर्ता वरदो भवः॥
॥ प्रार्थना॥
नमो वै क्षेत्रपालस्त्वं भूत प्रेतगणैः सह।
पूजां वलिं गृहाणेदं सौम्यो भवतु सर्वदा॥
अनने बलिदानेन क्षेत्रपालः प्रीयताम् न ममः॥
ॐ हिड्काराय स्वाहा हिङकृताय स्वाहा क्रन्दते स्वाहा वक्क्रन्दाय स्वाहा प्रोथते स्वाहा प्रपोथाय स्वाहा गन्धाय स्वाहा घ्राताय स्वाहा निविष्ठाय स्वाहो पविष्ठाय स्वाहा सन्दिताय स्वाहा बल्गते स्वाहा आसीनाय स्वाहा शयानाय स्वाहा स्वपते स्वाहा जाग्रते स्वाहा कूजते स्वाहा प्रबुद्धाय स्वाहा विजृम्भमाणाय स्वाहा विचृताय स्वाहा स गुँग हानाय स्वाहो पस्थिताय स्वाहाऽयनाय स्वाहा प्रायणाय स्वाहा
॥ पुर्णाहुति॥
ॐ मूर्द्धानं दिवोऽअरतिं पृथिव्या वैश्वानर मृत आजात मग्निम् कवि गुंग सम्म्राज मतिथिं जना नामासन्ना पात्रं जनयन्त देवाः स्वाहा॥
ॐ पूर्णादर्व्वि परापत सुपूर्णां पुनरापत व्वस्नेव व्विक्क्रीणा वहा ऽइषमूर्ज गुँग शतक्क्रतो स्वाहा॥
ॐ इदं विष्णुर् विचक्रमे त्रेधा निदधे पदम् समूढमस्य पा गुँग सुरे स्वाहा॥
ॐ नमः शम्भवाय च मयोभवायच नमः शङ्कराय च मयस्कराय च नमः शिवाय च शिव तराय च॥
ॐ नमो देव्यै महादेव्यै शिवायै सततं नमः।
नमः प्रकृत्यै भद्रायै नियताः प्रणाताः स्मताम्॥
॥ वसोर्धरा होमः॥
ॐ घृतं मिमिक्षे घृतमस्य योनिर्घृते श्रितो घृतम्बस्य धाम अनुष्वधमा वह मादयस्व स्वाहा कृतं वृषभ वक्षि हव्व्यम्॥
ॐव्वसोः पवित्र मसि शतधारं व्वसोः पवित्र मसि सहस्त्र धारम् देवस्त्वा सविता पुनातु व्वसोः पवित्रेण शतधारेण सुप्वा कामधुक्षः ॐ स्वाहा॥ इदं अग्नये वैश्वानराय नममः॥
॥ अग्नि प्रार्थना॥
स्वस्ति श्रद्धा यशः प्रज्ञां विद्यां पुष्टिं श्रियंबलम्।
तेज आयुष्य मारोग्यं देहि में हव्य वाहन॥
यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपोयज्ञ क्रियादिषु।
न्यून सम्पूर्ण तां याति सद्यो वन्दे तमच्यु तम्॥
॥ ॐ यज्ञ पुरुषाय नमः॥
ॐ त्र्यायुषं जमदग्नेः, इति ललाटे
ॐ कश्यपस्य त्र्यायुषम्, इति ग्रीवायाम्
ॐ यद्देवेषु त्र्यायुषम्, इति दक्षिणबाहुमूले
ॐ तन्नोऽअस्तु त्र्यायुषम्, इति हृदि